Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого “Алсын хараа-2050”, Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл болон Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт хүнсний аюулгүй байдлыг хамгаалах, хүн амыг баталгаат хүнсээр хангах, хоол тэжээлийн дутагдлыг тогтвортой бууруулах зорилтыг дэвшүүлсэн.
Энэ зорилтын хүрээнд Эрүүл мэндийн яам, Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам хамтран "Хүүхдийн хоол" үндэсний чуулганыг зохион байгууллаа. Чуулганд БШУ-ы сайд Л.Энх-Амгалан, ХХААХҮ-ийн сайд Х.Болорчулуун, Эрүүл мэндийн дэд сайд С.Энхболд, ДЭМБ-ын Суурин төлөөлөгч Сокорро Эскаланте, НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн төлөөлөгч Эваристе Коуасси-Комлан болон 21 аймаг, есөн дүүргийн сургууль, цэцэрлэгийн хоол зүйч, хүүхдэд зориулсан хүнс үйлдвэрлэгч зэрэг 1000 гаруй төлөөлөгч оролцож байна.
Чуулганаар манай улсын сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын сургалтын байгууллагад сурч, хүмүүжиж буй 1.2 сая орчим хүүхдийн эрүүл, аюулгүй орчинд сурч боловсрох эрхийг хамгаалах суурь асуудал эрүүл мэнд, хоол хүнсний хангамж, шим тэжээлийн асуудлыг хэлэлцэж буй юм.
“Хүүхдийн хоол” үндэсний чуулганд оролцогчдод Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ илгээлт ирүүлсэн. Уг илгээлтэд "Монгол Улсын ирээдүй болсон хүүхэд залуучуудын боловсрол, эрүүл мэндийн үндсэн суурь асуудал болох хүүхдийн хоол хүнсний хангамж, шим тэжээлийн чанартай хүртээмжийг сайжруулах замаар нийгмийн олон талт асуудлыг шийдвэрлэх улс орны хөгжлийн үрийг эрүүл хөрсөнд тарьж, ургуулах нэгэн зорилгод сэтгэлээ зангидан ирсэн та бүхэнд талархал илэрхийлье. Монгол Улс урт хугацааны хөгжлийн бодлого болох "Алсын хараа-2050"-д эрүүл чийрэг, эрдэм боловсролтой, эх оронч, хөрвөх чадвартай, оюунлаг, бүтээлч иргэдтэй болох зорилгыг дэвшүүлсэн. Энэ зорилгод хүрэхийн тулд нэн түрүүнд хүүхдийн эрүүл, аюулгүй орчинд сурч боловсрох эрхийг хамгаалах, эрүүл шим тэжээллэг хоол хүнсээр хангах, идэвхтэй амьдралын хэв маягтай, эрүүл эерэг хандлагатай иргэнийг төлөвшүүлснээр дэлхийд өрсөлдөх чадвартай монгол иргэн болох бүрэн боломжтой. Иймээс хүүхдийг боловсролын үйлчилгээнд хамрагдаж байх хугацаанд нь хангалттай шим тэжээллэг хоол хүнсээр хангахад анхаарч малчид, тариаланчид, хүнс үйлдвэрлэгч нарт ээлтэй зохицуулалттайгаар аюулгүй хүнс, түүхий эд, бүтээгдэхүүн нийлүүлэх, хариуцлагын системийг нэвтрүүлэхэд төрийн байгууллага хувийн хэвшлийн оролцоо чухал" хэмээсэн байна.
.JPG)
Чуулганы үндсэн илтгэлүүдийг салбар хариуцсан сайд нар тавьсан бөгөөд Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Л.Энх-Амгалан “Хүүхдийн хоол-Боловсролд”, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Х.Болорчулуун “Хүүхдийн хоол-Хүнсний хангамж”, Эрүүл мэндийн дэд сайд С.Энхболд "Хүүхдийн хоол-Эрүүл мэнд" сэдвээр чуулганд оролцогчдод мэдээлэл өгч, хүүхдийн хоолны асуудлаар салбар бүрт анхаарч, хийж хэрэгжүүлж байгаа ажил, цаашид баримтлах бодлогоо танилцуулсан.
Эрүүүл мэндийн дэд сайд илтгэлдээ Монгол Улсын Засгийн газраас хүн амын хоол тэжээлийн байдалд үнэлгээ өгөх таван удаагийн судалгааг ДЭМБ, НҮБ-ын Хүүхдийн сан, “Дэлхийн зөн Монгол” зэрэг байгууллагатай хамтран зохион байгуулж, судалгааны үр дүнг үндэслэн хоол тэжээлээс хамааралт эмгэгийн дарамтыг бууруулах олон талт арга хэмжээг хэрэгжүүлсээр ирсэн хэдий ч тэжээлийн дутагдал, илүүдэл жин, таргалалт, хоол тэжээлтэй холбоотой халдварт бус өвчин нэгэн дор тохиолдож, эрүүл мэнд, хүний хөгжил, эдийн засгийн бүтээмжид аюул занал учруулсаар байгааг онцлон дурдав.
Тэрбээр “Өнөөдрийн байдлаар хүүхэд, эмэгтэйчүүдийн дунд А, Д аминдэм, төмөр, цайр, селен, иод эмгэг зэрэг бичил бодисын дутал дорвитой буурахгүй байгаа бол нийт хүүхдийн 2.8 хувь нь туранхай, 7.3 хувь өсөлтийн хоцролттой, харин илүүдэл жин ба таргалалтын тархалт 6.7 дахин нэмэгдэж, 28.6 хувьд хүрсэн нь анхаарал татсан асуудлын нэг болоод байна. Энэ нь давс, сахар, өөх тосны агууламж ихтэй, шим тэжээл багатай хагас болон бүтэн боловсруулсан хүнсний хүртээмж, хэрэглээтэй шууд холбоотой.
Тийм учраас Монгол Улсын Шадар сайд, Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд, Эрүүл мэндийн сайдын 2022 оны гуравдугаар сарын 29-ний 28/ А/108/ А/180 дугаар хамтарсан тушаалаар “Сургуулийн хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд тавих хяналтын журам”-ыг батлан хэрэгжүүлж байна" хэмээлээ.
Мөн хүүхдийн илүүдэл жин, таргалалтаас сэргийлэх, хянахад чиглэсэн тусгайлсан бодлого, хөтөлбөр байхгүй учраас хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллохыг дэмжих, аминдэм, эрдэс бодисоор бага насны хүүхэд, эмэгтэйчүүдийг хангахад шаардлагатай зардлыг улсын төсөвт жил бүр тусгах, хүнсний хууль эрх зүйн хорооны стандартыг нутагшуулах, илчлэг, транс тос, чихэр, давсны агууламж өндөр хүнс, чихэрлэг ундааны үйлдвэрлэл, худалдааг татварын бодлогоор хязгаарлах, эрүүл мэндэд эрсдэлтэй хүнсний зар сурталчилгааг хориглох, эрүүл, зөв хооллох дадлыг хүн ам, олон нийтэд төлөвшүүлэх болон хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдлын чиглэлээр холбогдох салбарын ажлын уялдаа холбоо, хамтын ажиллагааг сайжруулах шаардлагатай байгааг хэлж байлаа.
Сургууль, цэцэрлэгийн орчинд худалдаалж байгаа хямд үнэтэй, эрүүл бус хүнснээс хүүхдүүд өдөр бүр авч байна. Судалгаагаар хоёр хүүхдийн нэг нь чихэрлэг ундааг, таван хүүхдийн дөрөв нь чихэрлэг хүнс буюу контик, зайрмаг, вафли, торт, чихрийг өдөр бүр хэрэглэдэг нь тогтоогджээ.
Бага насны хүүхдийн бичил тэжээлийн дутлыг бууруулах гол арга нь хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллох юм. Гэвч хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллох үзүүлэлт жил ирэх тусам буурч, нялхсын дөнгөж 50 хувь нь эхний зургаа сардаа эхийн сүүгээр дагнан хооллож байна гэсэн судалгаа ч байдаг юм.
Үндэсний чуулганы үеэр Өвөрхангай аймагт үдийн хоол хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэж буй туршлагаа тус аймгийн Засаг дарга А.Ишдорж хуваалцаж, хүүхдийн хоол хүнсний хангамжийн ложистикийн сүлжээ төлөвлөлт, санхүүжилтийн олон талт хувилбарын талаар Монголын ложистикийн холбооны тэргүүн А.Мөнхболд танилцуулсан.
Үдээс хойшхи хуралдаан аар оролцогчид “Хүүхдийн хоол тэжээлийн чанар, хүртээмж, санхүүжилт, хүний нөөц”, “Хүүхдийн хоол хүнсний хангамж талуудын хамтын ажиллагаа” сэдвээр хэлэлцүүлэг өрнүүллээ.
Энэ зорилтын хүрээнд Эрүүл мэндийн яам, Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам хамтран "Хүүхдийн хоол" үндэсний чуулганыг зохион байгууллаа. Чуулганд БШУ-ы сайд Л.Энх-Амгалан, ХХААХҮ-ийн сайд Х.Болорчулуун, Эрүүл мэндийн дэд сайд С.Энхболд, ДЭМБ-ын Суурин төлөөлөгч Сокорро Эскаланте, НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн төлөөлөгч Эваристе Коуасси-Комлан болон 21 аймаг, есөн дүүргийн сургууль, цэцэрлэгийн хоол зүйч, хүүхдэд зориулсан хүнс үйлдвэрлэгч зэрэг 1000 гаруй төлөөлөгч оролцож байна.
Чуулганаар манай улсын сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын сургалтын байгууллагад сурч, хүмүүжиж буй 1.2 сая орчим хүүхдийн эрүүл, аюулгүй орчинд сурч боловсрох эрхийг хамгаалах суурь асуудал эрүүл мэнд, хоол хүнсний хангамж, шим тэжээлийн асуудлыг хэлэлцэж буй юм.
“Хүүхдийн хоол” үндэсний чуулганд оролцогчдод Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ илгээлт ирүүлсэн. Уг илгээлтэд "Монгол Улсын ирээдүй болсон хүүхэд залуучуудын боловсрол, эрүүл мэндийн үндсэн суурь асуудал болох хүүхдийн хоол хүнсний хангамж, шим тэжээлийн чанартай хүртээмжийг сайжруулах замаар нийгмийн олон талт асуудлыг шийдвэрлэх улс орны хөгжлийн үрийг эрүүл хөрсөнд тарьж, ургуулах нэгэн зорилгод сэтгэлээ зангидан ирсэн та бүхэнд талархал илэрхийлье. Монгол Улс урт хугацааны хөгжлийн бодлого болох "Алсын хараа-2050"-д эрүүл чийрэг, эрдэм боловсролтой, эх оронч, хөрвөх чадвартай, оюунлаг, бүтээлч иргэдтэй болох зорилгыг дэвшүүлсэн. Энэ зорилгод хүрэхийн тулд нэн түрүүнд хүүхдийн эрүүл, аюулгүй орчинд сурч боловсрох эрхийг хамгаалах, эрүүл шим тэжээллэг хоол хүнсээр хангах, идэвхтэй амьдралын хэв маягтай, эрүүл эерэг хандлагатай иргэнийг төлөвшүүлснээр дэлхийд өрсөлдөх чадвартай монгол иргэн болох бүрэн боломжтой. Иймээс хүүхдийг боловсролын үйлчилгээнд хамрагдаж байх хугацаанд нь хангалттай шим тэжээллэг хоол хүнсээр хангахад анхаарч малчид, тариаланчид, хүнс үйлдвэрлэгч нарт ээлтэй зохицуулалттайгаар аюулгүй хүнс, түүхий эд, бүтээгдэхүүн нийлүүлэх, хариуцлагын системийг нэвтрүүлэхэд төрийн байгууллага хувийн хэвшлийн оролцоо чухал" хэмээсэн байна.
Чуулганы үндсэн илтгэлүүдийг салбар хариуцсан сайд нар тавьсан бөгөөд Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Л.Энх-Амгалан “Хүүхдийн хоол-Боловсролд”, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Х.Болорчулуун “Хүүхдийн хоол-Хүнсний хангамж”, Эрүүл мэндийн дэд сайд С.Энхболд "Хүүхдийн хоол-Эрүүл мэнд" сэдвээр чуулганд оролцогчдод мэдээлэл өгч, хүүхдийн хоолны асуудлаар салбар бүрт анхаарч, хийж хэрэгжүүлж байгаа ажил, цаашид баримтлах бодлогоо танилцуулсан.
Эрүүүл мэндийн дэд сайд илтгэлдээ Монгол Улсын Засгийн газраас хүн амын хоол тэжээлийн байдалд үнэлгээ өгөх таван удаагийн судалгааг ДЭМБ, НҮБ-ын Хүүхдийн сан, “Дэлхийн зөн Монгол” зэрэг байгууллагатай хамтран зохион байгуулж, судалгааны үр дүнг үндэслэн хоол тэжээлээс хамааралт эмгэгийн дарамтыг бууруулах олон талт арга хэмжээг хэрэгжүүлсээр ирсэн хэдий ч тэжээлийн дутагдал, илүүдэл жин, таргалалт, хоол тэжээлтэй холбоотой халдварт бус өвчин нэгэн дор тохиолдож, эрүүл мэнд, хүний хөгжил, эдийн засгийн бүтээмжид аюул занал учруулсаар байгааг онцлон дурдав.
Тэрбээр “Өнөөдрийн байдлаар хүүхэд, эмэгтэйчүүдийн дунд А, Д аминдэм, төмөр, цайр, селен, иод эмгэг зэрэг бичил бодисын дутал дорвитой буурахгүй байгаа бол нийт хүүхдийн 2.8 хувь нь туранхай, 7.3 хувь өсөлтийн хоцролттой, харин илүүдэл жин ба таргалалтын тархалт 6.7 дахин нэмэгдэж, 28.6 хувьд хүрсэн нь анхаарал татсан асуудлын нэг болоод байна. Энэ нь давс, сахар, өөх тосны агууламж ихтэй, шим тэжээл багатай хагас болон бүтэн боловсруулсан хүнсний хүртээмж, хэрэглээтэй шууд холбоотой.
Тийм учраас Монгол Улсын Шадар сайд, Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд, Эрүүл мэндийн сайдын 2022 оны гуравдугаар сарын 29-ний 28/ А/108/ А/180 дугаар хамтарсан тушаалаар “Сургуулийн хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд тавих хяналтын журам”-ыг батлан хэрэгжүүлж байна" хэмээлээ.
Мөн хүүхдийн илүүдэл жин, таргалалтаас сэргийлэх, хянахад чиглэсэн тусгайлсан бодлого, хөтөлбөр байхгүй учраас хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллохыг дэмжих, аминдэм, эрдэс бодисоор бага насны хүүхэд, эмэгтэйчүүдийг хангахад шаардлагатай зардлыг улсын төсөвт жил бүр тусгах, хүнсний хууль эрх зүйн хорооны стандартыг нутагшуулах, илчлэг, транс тос, чихэр, давсны агууламж өндөр хүнс, чихэрлэг ундааны үйлдвэрлэл, худалдааг татварын бодлогоор хязгаарлах, эрүүл мэндэд эрсдэлтэй хүнсний зар сурталчилгааг хориглох, эрүүл, зөв хооллох дадлыг хүн ам, олон нийтэд төлөвшүүлэх болон хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдлын чиглэлээр холбогдох салбарын ажлын уялдаа холбоо, хамтын ажиллагааг сайжруулах шаардлагатай байгааг хэлж байлаа.
Сургууль, цэцэрлэгийн орчинд худалдаалж байгаа хямд үнэтэй, эрүүл бус хүнснээс хүүхдүүд өдөр бүр авч байна. Судалгаагаар хоёр хүүхдийн нэг нь чихэрлэг ундааг, таван хүүхдийн дөрөв нь чихэрлэг хүнс буюу контик, зайрмаг, вафли, торт, чихрийг өдөр бүр хэрэглэдэг нь тогтоогджээ.
Бага насны хүүхдийн бичил тэжээлийн дутлыг бууруулах гол арга нь хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллох юм. Гэвч хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллох үзүүлэлт жил ирэх тусам буурч, нялхсын дөнгөж 50 хувь нь эхний зургаа сардаа эхийн сүүгээр дагнан хооллож байна гэсэн судалгаа ч байдаг юм.
Үндэсний чуулганы үеэр Өвөрхангай аймагт үдийн хоол хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэж буй туршлагаа тус аймгийн Засаг дарга А.Ишдорж хуваалцаж, хүүхдийн хоол хүнсний хангамжийн ложистикийн сүлжээ төлөвлөлт, санхүүжилтийн олон талт хувилбарын талаар Монголын ложистикийн холбооны тэргүүн А.Мөнхболд танилцуулсан.
Үдээс хойшхи хуралдаан аар оролцогчид “Хүүхдийн хоол тэжээлийн чанар, хүртээмж, санхүүжилт, хүний нөөц”, “Хүүхдийн хоол хүнсний хангамж талуудын хамтын ажиллагаа” сэдвээр хэлэлцүүлэг өрнүүллээ.
